COV IJzerlo

Onthulling monument

26 juni 2003

Navigator Edwin Taylor (1922) weet het allemaal nog too well. In 1943 stortte hij boven IJzerlo neer. Als door een wonder bleef hij ongedeerd. Geen schrammetje. Maar vijf kameraden sneuvelden. Edwin Taylor bekijkt samen met zijn dochter een restant van een bommenwerper. Emoties maken zich van Taylor meester bij de onthulling in IJzerlo van het gedenkteken voor de vliegtuigcrash. “Ik ben zo emotioneel dat ik mijn gevoelens niet onder woorden kan brengen”.

Met zachte stem noemt hij de bijeenkomst wonderfull en het monument van Wim Westerveld heeft zijn bewondering. Het is hem een grote eer het te mogen onthullen.

Het was die morgen druk bij de brug over de Keizersbeek aan de Huisstedeijk in IJzerlo. Enkele honderden belangstellenden en genodigden maakten de indrukwekkende plechtigheid mee. Centraal stond de bejaarde Engelsman Edwin Taylor, de enige toen nog levende inzittende van de Stirling bommenwerper, die hier op 26 juni 1943 neerstortte. Vijf vliegeniers kwamen om, twee overleefden als door een wonder. Taylor: “de crash zelf herinner ik me al te goed, als de dag van gisteren, Maar het was ’s nachts om 1.43uur, pikdonker, dus van de omgeving ken ik niets meer. We zijn snel in veiligheid gebracht.”

De geallieerde vliegeniers Edwin Taylor en Keith Nielson zijn op 26 juni 1943, na hun vliegtuigcrash in IJzerlo, direct krijgsgevangen genomen door de Duitsers. Het verzet kreeg niet de kans hen in veiligheid te brengen.

Treffend vind Taylor dat op de akker, waar toen volgens zijn herinnering de potatoes her en der uit de grond waren geslagen, ook nu weer aardappelen welig groeien.

Zijn geallieerde Stirling was op weg naar Duitslan, toen deze werd beschoten vanuit een Duitse Messerschmidt nachtjager. Volgens crashonderzoekers Peter en Wim Rhebergen heeft het Duitse vliegtuig bij de nachtelijke aanval ook schade opgelopen en kon deze maar ternauwernood in Duitsland landen. Mogelijk heeft de boordschutter van de Stirling het Duitse toestel geraakt. Dat is nooit helemaal duidelijk geworden.

Taylor bekeek nauwkeurig de schamele restanten die op de akker nog zijn gevonden, jaren nadat het wrak was verwijderd. hij probeerde vergeefs de verschroeide delen in zijn geheugen ergens te plaatsen.

Het gedenkteken ‘Vliegen voor de vrede’ van Wim Westerveld staat in een perk aan de Huisstededijk, zo dicht mogelijk bij de bewuste plaats in de akker. Op een tekstbordje geeft de maker uitleg. Uit een witte stenen bol komt een metalen figuur te voorschijn, waarin zowel een vliegende duif als een vlam kan worden gezien. De bol stelt de aarde voor, maar een plaatsbepaling is achterwege gelaten. Om uit te drukken dat bedreiging van de vrede en vrijheid een wereldwijde zorg voor iedereen is, ongeacht land of ras.

Westerveld: “Ik aarzelde wel toen de Oranjevereniging mij vroeg een kunstwerk te maken. Maar toen ik merkte dat ik geheel mijn eigen ideeën kon uitleven ben ik er enthousiast aan begonnen.”

Namens de ambassade en de strijdkrachten van het Verenigd Koninkrijk legde een geüniformeerde vliegenier een bloedrode bloemenkrans.

Jory Tolkamp uit groep 7 van basisschool ’t Warmelinck las een passend gedicht voor. Ook spraken Jan van Schijndel, voorzitter van de COV IJzerlo, en burgemeester Tijme Bouwers van Aalten.

Na het spelen van de volksliederen van het Verenigd Koninkrijk en Nederland door muziekvereniging Crescendo IJzerlo liet de IJzerlose schooljeugd ballonnen op met allerlei vredeswensen, die zich door een strak windje snel in zuidwestelijke richting verwijderden.

Eerder die morgen was van vliegbasis Valkenburg een oude, viermotorig Lockheed opgestegen, die als een luchtsaluut tweemaal vanuit de richting Aalten laag aanvloog over de Keizersbeek. Door het zware motorgeluid en de geringe vlieghoogte trok het vliegtuig in de wijde omgeving de aandacht.

Oud navigator Edwin Taylor was naar IJzerlo gekomen in gezelschap van zijn dochter. Ook aanwezig was het echtpaar Wills. Mevrouw Wills-Church is de zuster van de op 21-jarige leeftijd gesneuvelde gezagvoerder Bernard Church. De andere omgekomen vliegeniers waren W. Th. Davis (21), F. Mills (20), W.H. Thompson (21) en J.F. Tritton (28). Taylor en K.A. Nielson overleefden de crash.

Daar waar nu het monument is, werd als eerste het lichaam van William Thompson gevonden. Keith Nielson en Edwin Taylor waren de enige overlevenden, en werden door de Duitsers gevangen genomen.